Danas je Četvrtsk 28 . Mart / Ožujak 2019.
Dani ovogodišnjeg vakta su raspoređeni napriliku , tačno ‘vako: 86/ 279.
Nećemo reći svakodnevno, ali vrlo često nas progoni izreka :
Historia est magistra vitae.
Pitamo se da li je dobro skrojena.
I uvjek skontamo da je ona sasvimu redi, ali neki ljudi nisu.
Posebice muškarci. Ne svi , ali veliki, skoro nemjerljiv broj.
Neko će reći donosimo zaključke, a priori i na prečac.
Ali nije tako. Već jjednostavno, niotkud postane tako.
Ljudi se uvijek udružuju radi plemenitih ciljeva. Demokratije.
Požele mijenjati crni cvijet u kome žive, jer nije po njihovoj mjeri. Udružuju se i udružuju.
Ponekad dospiju na vlast. Prigrabe je milom ili silom. Sada oni postaju vlast zbog kojih se drugi udružuju i udružuju.
Radi plemenitih ciljeva. Demokratije.
Ništa ih ne dotiče učiteljica života.
Oni su silniji, učitelji zla.
A ona im ghovori da svaka stvar na ovom dunjaluku ima svoj početak i svoj kraj. I da je insan je najtanja karika u tom lancu.
Sad ga ima , pa ga nema.
O imamo mi i zamjerki učiteljici.
Neke su velike.
Kad već toliko dugo persistira, što nije iskoristila vrijeme i ojačala, da može po glavi mlatnuti svakoga kome su usta puna demokratije. Da može svakom silniku začepiti labrnju i svezati ruke , dok ne shvate bit učiteljice života.
I zato manite nam vaše demokratije.
Mi biramo slobodu i ljubav.
Što bi poete rekle:
-Peace , sisters , peace.
U prevodu :
.Make love, not war.
Pametno , vrlo pametno , poučno i svrhishodno.
1749.- Rođen je francuski astronom, matematičar i fizičar Pjer Simon Laplas, koji je dokazao nepromjenljivost srednjih udaljenosti planeta od Sunca, izučavao porijeklo velikih nejednakosti Jupitera i Saturna, stabilitet Sunčevog sistema, oblik Zemlje, eliptičnost putanja planeta, plimu i oseku. Takođe je dokazao (Kant-Laplasova teorija) da je Sunčev sistem nastao od rotirajuće usijane gasovite mase od koje su se odvojili dijelovi formirajući planete. Značajni su i radovi u matematičkoj teoriji diferencijalnih jednačina (Laplasova jednačina) i teoriji grešaka, algebri, analizi. Razvio je teoriju vjerovatnoće (Laplas-Moavrova formula). Bavio se i politikom i kratko je bio ministar unutrašnjih poslova, zatim senator. Djela: “Nebeska mehanika”, “Prikaz sistema svijeta”, “Analitička teorija vjerovatnoće”, “Pregled istorije astronomije”.
Nauka i žbir. Hm. Čudna kombinacija. Šta je u sigurati tražio.
1776.- U Moskvi je osnovan “Boljšoj teatar” – veliki teatar opere i baleta, po ugledu na Sankt Peterburg, u kojem su od četrdesetih godina 18. vijeka izvođene operske predstave.
Mi samo ispraljamo i konstatujemo : najveći u sveobuhvatnim razmjerima. Ako neko nađe veći ili barem približno fascinantan, neka se javi.
1800.- Irski parlament usvojio je zakon o ujedinjenju Irske sa Engleskom.
U parlamentu sjedilo truhlo plemstvo koje se oduvijk plašilo svoga pučanstva.
1811.- Umro srpski prosvjetitelj, pisac, filozof i pedagog Dimitrije Obradović, poznat po monaškom imenu Dositej, prvi srpski ministar prosvjete, jedna od najznačajnijih i najutjecajnijih ličnosti krajem 18. i početkom 19. vijeka. Dosta je putovao kao privatni učitelj, naučio više stranih jezika, studirao na nekoliko evropskih univerziteta i bio najobrazovaniji Srbin svog vremena. 1808. je organizovao Veliku školu u Beogradu. Postao je 1811. prvi popečitelj prosveštenija (ministar prosvjete) u Srbiji. Znanje i ideje unosio je u narod da bi ga oslobodio zaostalosti, prosvetio i uputio ka napretku. Bio je pristalica upotrebe narodnog jezika u književnosti i pisao je tim jezikom, zalagao se za oslobađanje žena ropske potčinjenosti, u skladu s najnaprednijim idejama Evrope tog vremena. Otvorio je Srbiji vrata u evropsku kulturu i stvorio osnovu moderne srpske književnosti. Djela: “Život i priključenija”, “Basne”, “Hristoitija”, “Sovjeti zdravago razuma”, “Sobranije”.
1854.- Velika Britanija, dan poslije Francuske, objavila rat Rusiji i stala na stranu Otomanskog carstva u Krimskom ratu koji je izbio krajem 1853.
Mnogo se Danajaca stavilo na stranu Turske. Sasvim normalno da je morala riknuti.
1862.- Rođen je francuski državnik Aristid Brijan, 11 puta premijer, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1926. U Prvom svjetskom ratu se zalagao za formiranje Solunskog fronta, a poslije rata za stvaranje “Sjedinjenih država Evrope” i Društva naroda.
Dobio je nobelovu nagradu za uspostavljanje fronta na kome je poginulo neznan broj rodoljuba. Ovo rodoljubi se podrazzumjeva na svim stranama. Njemci , Austrobugari i Bugari su bili jedna strana rodoljuba.Druga stranu domoljuba su činili : Antanta / Francuzi,Britanci,Italija i Rusija/ i Srbija i Grčka. I Crna Gora, jer dobra li biješe dok bijaše Cifre pogubljenih se kreću od 8oo tisuća pa kreko tisuću tisuća.
1868.- Rođen je ruski pisac Aleksej Maksimovič Pješkov, poznat kao Maksim Gorki, utemeljivač socijalističkog realizma. Smatrao je da književnost reprodukuje stvarnost i vizionarski dočarava budućnost, uvijek u težnji ka boljem. Najčešća i najuspješnija tema njegovog stvaralaštva je tzv. rusko dno u kojem se kreću malograđani, pobunjenici svih vrsta, izgubljeni i prezreni ljudi. Poslije 1917. je polemisao s vođom Oktobarske revolucije Vladimirom Lenjinom, kritikujući postupke sovjetskih vlasti prema inteligenciji i borbu za političku dominaciju. Učestvovao je u duhovnoj obnovi zemlje i smatra se najznačajnijim kulturnim poslenikom u postoktobarskoj epohi. Umro je 1936, u vrijeme okrutnih represalija Josifa Staljina, pod okolnostima koje nikad nisu potpuno rasvijetljene. Djela: priče, pripovijetke i romani “Makar Čudra”, “Starica Izergilj”, “Maljva”, “Konovalov”, “Pjesma o sokolu”, “Foma Gordejev”, “Mati”, “Pjesma o vjesniku oluje”, “Ljeto”, “Trojica”, “Ispovijest”, “Gradić Okurov”, “Čelkaš”, “Život Mateja Kožemjakina”, “Supruzi Orlovi”, “Artomonovi”, “Život Klima Samgina”, “autobiografska” trilogija – “Djetinjstvo”, “Među ljudima”, “Moji univerziteti”, drame “Na dnu”, “Malograđani”, “Na ljetovanju”, “Djeca Sunca”, “Neprijatelji”, “Varvari”, “Vasa Železnova” (dvije verzije), “Jegor Buličov i ostali”, uspomene “Lav Tolstoj”.
Jedan od najvoljenijih pisaca ruralnog komunizma. Donekle sa pravom.
1881.- Umro je ruski kompozitor Modest Petrovič Musorgski, član kompozitorske grupe “Velika petorica”, predstavnik ruske nacionalne muzičke škole. U djelima je snažno, originalno i realistički opisivao narod i ponirao psihološki duboko u likove protagonista. Djela: opere “Boris Godunov”, “Hovanščina”, “Soročinski sajam”, ciklus solo pjesama “Dječija soba”, klavirska kompozicija “Slike sa izložbe”, orkestarska kompozicija “Noć na golom brdu”.
1881.-U Beču je potpisana “Željeznička konvencija” o izgradnji pruge Beograd – Niš. Odluka o tome donesena je znatno ranije, na intervenciju velikih sila, posebno Austro-Ugarske i Njemačke, koje su nastojale da ostvare političku i ekonomsku dobit širenjem na istok. Gradnja pruge dužine 243,5 kilometara okončana je 1884.
Austrougari i Njemci se spremaju za Solunski Front i lakši transport trupa i naoružanja.
1891.- Rođen je mađarski pisac Lajoš Zilahi, veoma plodan i popularan, mada skromnog značaja – prilagođavao se ukusu mađarskog malograđanstva. Živio je u emigraciji poslije 1948, najviše u SAD, a umro je 1974. u Sremskoj Kamenici kod Novog Sada. Djela: romani i pozorišni komadi “Samrtno proljeće”, “Ararat”, “Kad duša zamre”, “Voda nešto nosi”, “Duša povratnica”, “Sunce sija”, “Drveni tornjevi”, “Sibir”, “General”, “Razbjesnjeli anđeli”, “Purpurni vijek”, “Zarobljenici”.
Ponekad značenje „skromnog značaja“ prevalizi umne sposobnosti hroničara.
1911.- U Sarajevu je rođen je bosanskohercegovački književni i pozorišni kritičar jevrejskog porijekla Eli Finci, učesnik Narodnooslobodilačke borbe od 1941. Član ratne redakcije “Oslobođenja” od 1943. godine.Po oslobođenju zemlje bio je direktor “Borbe”, “Jugoslovenske knjige”, “Nolita”, Jugoslovenskog dramskog pozorišta, glavni urednik časopisa “Književnost”. Djela: pozorišne kritike u zbirkama “Više i manje od života, 1-5”, “Stvarnost i iluzije”, studija “Deni Didro”, ogledi o Miroslavu Krleži, Augustu Cesarcu, Jovanu Skreliću, Đorđu Jovanoviću, Branimiru Ćopiću, Marinu Držiću.
1930.- Dva najveća turska grada – Konstantinopolj i Angora – preimenovani su u Istambul i Ankara.
1939.- Predajom Madrida fašističkim snagama generala Fransiska Franka, potom dugogodišnjeg diktatora Španije, španska republika je doživjela slom. Uslijedila je strahovita odmazda nad republikanskim borcima i pristalicama demokratije. Ubijeno je oko 200 000 ljudi, a kroz fašističke zatvore i logore je prošlo dva miliona nesrećnika.
Kad se hroničari igraju cifri, vi množite , minimum sa dva.
1939.-Njemački nacistički vođa Adolf Hitler poništio je pakt o nenapadanju, koji je Njemačka 1934. sklopila s Poljskom, što je bio uvod u napad na Poljsku u septembru 1939, čime je započet Drugi svjetski rat.
1941.- Britanske pomorske snage nanele, u Drugom svetskom ratu, teške gubitke italijanskoj mornarici u bici kod rta Matapan.
1941.- Zgrožena ratom, ubila se engleska spisateljica Virdžinija Vulf, koja je primjenjivala tehniku unutrašnjeg monologa i toka svijesti u romanima pisanim istančanim intelektualnim stilom. Ostvarila je majstorske portrete, posebno žena iz viših slojeva engleskog društva. Djela: romani “Izlet na svjetionik”, “Gospođa Delovej”, “Godine”, “Talasi”, “Orlando”, eseji “Sopstvena soba”, “Između činova”, “Smrt moljca”, “Običan čitalac”.
Nije se ubila zbog rata , samo se tako oglasila. Imala je 60 godina i bila je umorna od razočarenja u umobolne tribadijske bolesti ,koje je tegarila čitav život.
1941.- Italijanski fašistički diktator Benito Musolini obavijestio vođu nacističke Njemačke Adolfa Hitlera da su njegove snage spremne da učestvuju u napadu na Jugoslaviju, poslije čega su počele ubrzane pripreme za agresiju koju su Nijemci započeli 6. aprila 1941. bombardovanjem Beograda.
1942.- Britanci iznenadnim napadom mornarice, avijacije i kopnenih snaga uništili francusku luku Sen Nazar, u kojoj su bili usidreni nemački ratni brodovi.
1943.- Umro je ruski kompozitor, dirigent i pijanista Sergej Vasiljevič Rahmanjinov, čija su djela sinteza evropskog duha i ruske narodne osjećajnosti. Komponovao je opere, simfonijske kompozicije i druga djela, ali se najoriginalnije izrazio u klavirskim kompozicijama i solo pjesmama. Iz Rusije je emigrirao 1918. i potom je živio u SAD.
1945.- Vlada SAD-a priznala je vladu Demokratske Federativne Jugoslavije, devet dana poslije Velike Britanije, koja je to prva učinila, a dan prije SSSR.
1969.- Umro američki general i državnik Dvajt Dejvid Ajzenhauer, vrhovni komandant savezničkih snaga u Drugom svetskom ratu u Evropi, komandant NATO od 1950 do 1952. i predsednik SAD od 1953 do 1961.
1970.- U zemljotresu, koji je razorio turski grad Gediz, u zapadnoj Anadoliji, poginulo je najmanje 1.100 ljudi.
1973.- Američki glumac Marlon Brando odbio je da primi “Oskara” za glavnu ulogu u filmu “Kum”, poslavši na ceremoniju dodjele nagrade indijansku glumicu Sačin Litlfeder – Sačin “Malo Pero” – da opiše patnje američkih Indijanaca.
1979.- U najgorem nuklearnom incidentu u SAD-u, u elektrani “Ostrvo tri milje” kod Herisburga u Pensilvaniji je, poslije djelimičnog topljenja jednog reaktora, radioaktivni gas iscurio u atmosferu i stanovnici Herisburga su evakuisani.
1985.- Umro je ruski slikar jevrejskog porijekla Mark Šagal, izuzetan kolorista i crtač, jedan od najoriginalnijih slikara 20. vijeka. Veći dio života proveo je u Parizu, ali se inspirisao ruskim folklorom i uspomenama iz djetinjstva, stvarajući fantastične kompozicije motivisane životom Jevreja i ruskih seljaka. Dramatične, socijalne i religiozne elemente je spajao u vanzemaljsku viziju, u koju je uključivao sjećanja na ruske ikone i mladost u Rusiji i iskustva kubizma i nadrealizma. Svijet njegovih slika je veoma snažnog kolorita, ne podliježe zakonima proporcije i perspektive i natopljen je groteskom i poetičnošću. U grafičkim ciklusima je ilustrovao “Mrtve duše” Nikolaja Gogolja, “Hiljadu i jednu noć” i “Bibliju”. Takođe je oslikao zgradu pariske “Opere”, “Sinagogu” u Jerusalimu, zgradu UN i uradio je vitraže u katedrali u Mecu.
Bez obzira na osebujnu i specifičbu slikarsku poetiku Jevrej je uvijek Izraizljac koji gleda, kao sve pretočiti u šakele, a šakele u dolare,jer je tako profitabilnije.
1989.- Usvojeni amandmani na Ustav Srbije kojima se oduzima pokrajinama mogućnost veta na ustavne promjene, te im se oduzima i dio zakonodavne i sudske funkcije. Beogradska revizija Ustava na Kosovu je izazvala masovne proteste.
Vjerujte nam na riječ , ti amandmani nikada nisu ukinuti. Još uvihek tinja nada da Kosovo nije republika i da će se jednog dana vratiti pod okroilje „ martice“. Ma hajte molim vas. Trut nikad nije bio matica.
1991.- Desetine hiljada Moskovljana demonstriralo je ulicama kao znak podrške Borisu Jeljcinu, najvećem rivalu sovjetskog predsjednika Mihaila Gorbačova, prkoseći zabrani javnog okupljanja.
Orkestracija je muzičko – političko djelo komponovano za neuke mase.
1994.- Umro je francuski pisac rumunskog porijekla Eugène Ionesco, član Francuske akademije, čije su tzv. antidrame preobrazile pozorište 20. vijeka. Njegova djela, na granici tragedije i komedije, prožete satiričnim duhom, razotkrivaju apsurdnost zapadnoevropske civilizacije i toj antidramaturgiji sve je drukčije od zašećerenog sklada bulevarskog pozorišta, pa i klasike. Djela: drame “Ćelava pjevačica”, “Žak ili pokornost”, “Lekcija”, “Stolice”, “Žrtve dužnosti”, “Pastirov kameleon ili pariska improvizacija”, “Makbet”, “Novi stanar”, “Nosorog”, “Ubica bez plate”, “Kralj umire”, “Leteći pješak”, “Spavačica”, “Igra pokolja”, “Žeđ i glad”, “Kuga”, “Čovjek s koferima”, “Crno i bijelo”, radio-drama “Salon automobila”, roman “Usamljenik”.
1994.- Rusija je potpisala ugovor sa Kazahstanom o korištenju kosmodroma u Bajkonuru.
2000.- Francuski sud je naredio pokretanje istrage protiv potpukovnika Žana Mišela Mešena zbog navodnog otkrivanja vojnih informacija sa Kosmeta novinarima.
2000.-U Parizu je završen sastanak Kontakt-grupe za bivšu Jugoslaviju odlukom da se uspostave okviri za razgovore o autonomiji Kosmeta. Usvojen je i stav da bi na Kosovu trebalo odgovorno i hitno pripremiti lokalne izbore.
2001.- UN šalju u Demokratsku Republiku Kongo prvi kontingnt “plavih šeljemova”.
Biznis je biznis, a biznis oružja i smrti je jedan od naunosnijih. Eto vam odgovora zašto ratovi i ubijenja na sve strane.
2002.- U 95. godini umro holivudski režiser i scenarista Bili Vajlder, dobitnik 6 “Oskara”.
2003.- Na Fruškoj gori (Vojvodina) pronađeni posmrtni ostaci Ivana Stambolića (1936.- 2000.) bivšeg visoko rangiranog partijskog i državnog dužnosnika Srbije, za vrijeme SFRJ. Ubijen je po nalogu Slobodana Miloševića, a izvršioci su bili pripadnici specijalnih jedinica MUP-a Srbije.
Ovaj hroničar je sasvim konkretan. Zaboravio je samo jednu sitnicu. Ivan Stambolić je kum i mentor svog krvnika i balkanskog kasapina Slobodana Miloševića. Ništa novo. Karađorđe i Đinđi su žrtve „bliskih“ prijatelja. Pitajte Koštunicu on se razumije u to. Mislimo istoriju srpskog naroda.
2004.-Pristalice predsjednika Mihaila Saakašvilija slavili su pobjedu na parlamentarnim izborima u Gruziji.
Avaj, Georgija, Georgija mogla si izabrati manje takarli slobodu.